Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг тооцоолох,Борлуулатын орлого

Бараа бүтээгдэхүүн борлуулсны орлого

Үйлчилгээ үзүүлсний орлого

Байгууллагын нөөцийг бусдад өгөх буюу ашиглуулсны орлого

Бэлэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж борлуулах нь компаний үндсэн үйл ажиллагаа учир тус компани бүтээгдэхүүн борлуулалтын цэг дээр орлогыг тооцох аргыг хэрэглэдэг. Бүтээгдэхүүн борлуулалтаас бусад үйл ажиллагаа орсон орлогыг үндсэн үйл ажиллагааны орлого гэж үзэхгүй бөгөөд үүссэн тухай бүрд нь бүртгэнэ.

Борлуулалтын орлогыг тооцох зарчим нь

1.Үйлдвэрлэсэн бэлэн бүтээгдэхүүн эзэмших эрх компаниас худалдан авагчиад 100% шилжсэн байх
2.Ачуулсан бүтээгдэхүүнийг худалдан авагчийн хүлэн авах цэгт хүргэсэн байх (тээврийн зардал, хүргэхтэй холбогдсон зардлыг тус байгууллага даахаар болсон тохиолдолд замд яваа бүтээгдэхүүнийг борлуулалт гэж үзэхгүй.
3.Хивс болон бэлэн бүтээгдэхүүний орлого тооцсон хугацаанд тухайн бүтээгдэхүүний өртгийг зарлагаар тооцсон байх
4.Компани борлуулалтын орлогыг цаг тухайд нь хуримтлуулан /аккруэл/ бүртгэх зарчимд үндэслэн бүртгэж тайлагнаж байх
Бэлэн бүтээгдэхүүнийг худалдан авагчид зээлээр худалдсан үнээр дараах бичилт гарна.
Дт Худалдан авагчаас авах авлага
Кт Борлуулалтын орлогын данс
Кт НӨ Татварын өглөг
Зээлээр борлуулсан бүтээгдэхүүнээс буцаж ирсэн, эсвэл хорогдсон болон тодорхой үнийн хөнгөлөлт үзүүлсэн тохиолдолд худалдан авагчаас авах авлагыг бууруулах дансны бичилт нь:
Дт Борлуулалттаас буцсан ба хөнгөлөлт
Дт НӨТатварын өглөг
Кт Худалдан авагчаас авах авлага
дэлгэрэнгүй бүртгэлийн үзүүлэлтүүдийг нэгтгэж товчоо хөтөлнө.
Тус компаниас худалдан авагчид зээлээр шилжүүлсэн бүтээгдэхүүний үнийн дүнгээр борлуулалтын авлагыг үүсгэж журналд бүртгэнэ. Тайлант хугацааны борлуулалтын авлагын баримтуудыг хариуцсан нягтлан бодогч нь үнэн зөв баримтжуулж борлуулалтын авлагын өсөлт бууралтыг бүртгэнэ.
Худалдан авагч бүтээгдэнүүний үнийг төлөх болон оронд нь бараа таваарыг өгсөн тохиолдолд борлуулалтын авлагыг бууруулж борлуулалтын авлагын дансны кредит талд бичилт хийнэ.
Борлуулалтын нягтлан бодогч сарын эцэст борлуулалтын авлагын журналын бүртгэлийн баталгаат өглөгийн дэлгэрэнгүй бүртгэл, мөнгөн хөрөнгийн орлогын журналтай тулгана.
Борлуулалтын авлагын журнал-- бэлэн мөнгөөр хийсэн борлуулалтаас бусад зээлээр болон бусад гүйлгээгээр хийсэн борлуулалтын орлогыг борлуулалтын авлагын журналд бүртгэх бөгөөд бүтээгдэхүүний борлуулалтаас үүссэн авлагын дансны дебетын бүх гүйлгээг энэ журналд бүртгэнэ. Энэ журналд борлуулалтын орлогын дансны кредит, борлуулалтын авлагын дебетэд бүртгэгдэх гүйлгээг бүртгэхээс гадна борлуулалтын авлагын тооцоотой холбогдох борлуулалтын буцаалт, хорогдол, хөнгөлөлтийг бүртгэдэг. Худалдан авагчид нь бүтээгдэхүүнийг зээлээр буюу дараа төлбөр хийхээр авдаг. Уг ажил гүйлгээг хуучин бүртгэлээр 40-р дансны кредитээс 60-р дансны дебетэд бүртгэж байсан харин шинэ бүртгэлээр авлага өглөгийг тус тусад нь данс нээж бүртгэх болсон.
Бэлэн бүтээгдэхүүнийг худалдан авагчид зээлээр худалдсан үнээр дараах бичилтийг хийнэ.
Дебет: худалдан авагчаас авах авлага xxx
Кредит: борлуулалтын орлогын дансууд xxx
худалдааны татварын өглөг
Зээлээр борлуулсан бүтээгдэхүүнээс буцаж ирсэн эсвэл хорогдсон болон тодорхой үнийн хөнгөлөлт үзүүлсэн тохиолдолд худалдан авагчаас авах авлагын бууруулах дансны бичилт нь:
Дебет: борлуулатаас буцсан ба хорогдол xxx
худалдааны татварын өглөг
Кредит: худалдан авагчаас авах авлага xxx
Тус компанид бүтээгдэхүүний үнийг урьдчилж төлсөн байгууллага бүтээгдэхүүнээ авсан үед борлуулалтын орлогыг тооцож дараах дансны бичилтийг хийнэ.
Дебет: урьдчилж орсон орлого xxx
Кредит: борлуулалтын орлогын дансууд xxx
худалдааны татварын өглөг
Бүтээгдэхүүний үнийн урьдчилгаанаас гадна өөр тохиолдлоор бусад байгууллага авлагатай байж болох бөгөөд авлагынхаа оронд бүтээгдэхүүн авч болно. Энэ тохиолдолд дараах дансны бичилтийг хийнэ.
Дебет: ваучерийн өглөг
Кредит: борлуулалтын орлогын дансууд
худалдааны татварын өглөг
Өглөгийн бүртгэл нь Уг компаний бараа материал зээлээр худалдан авсан, мөнгө урьдчилж төлсөн, төлбөр хийсэн зэрэг гүйлгээнд удирдлагын болон санхүүгийн хяналт тавих зорилготой байна.
Үйлдвэрлэл эрхэлсэн байгууллагын хувьд түүхий эд материал худалдан авч шууд хөдөлмөр, үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардал зарцуулан үйлдвэрлэл явуулж дуусаагүй үйлдвэрлэл дансанд хуримтлуулан тайлант хугацаанд үйлдвэрлэгдсэн хэмжээгээр бэлэн бүтээгдэхүүнд шилжүүлэн борлуулсан үед түүнд ноогдох өртгийг энэ дансны кредитээс Борлуулсан бүтээгдэхүүний өртөг дансны дебетэд бичиж борлуулсан бүтээгдэхүүний өртгийг тодорхойлно. Бэлэн бүтээгдэхүүнийг борлуулахдаа хугарлын цэгээс дээш үнээр борлуулах нь ойлгомжтой юм.
Борлуулалтын гэрээ, борлуулалтын журнал
Борлуулалтын гэрээг худалдан авагч болон гэрээт борлуулагчидтай хийж болно. Гэрээнд төлбөр хийх нөхцөл, хэлбэр, хөнгөлөлт тооцох хугацаа, хэмжээ, хүлээх үүрэг хариуцлага, хугацаандаа төлөөгүй тохиолдолд ноогдуулах торгууль алданга зэргийг тусгаж өгөх ба гарын үсэг тамга тэмдэгээр баталгаажна. Гэрээг Иргэний хуульд заасны дагуу өөрийн онцлого, үйл ажиллагааны хэв байдлаас хамааруулан хийж болно.
Борлуулалтын журнал
Аж ахуйн нэгж, байгууллага нь зээлээр борлуулсан бараа, бүтээгдэхүүн болон гадагш гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээний орлогыг борлуулалтын журналд бүртгэнэ.
Мөнгөөр хийсэн борлуулалтыг мөнгөний орлогын журналд бүртгэх тул энэхүү журналд давхардуулан бүртгэхгүй.
Хангамжийн материал үндсэн хөрөнгө худалдсан зэрэг үндсэн бус үйл ажиллагааны орлого, олзыг мөнгөний орлогын журнал буюу ерөнхий журналд бүртгэнэ.
Борлуулалтын журнал БТ-1, БТ-2
Борлуулалтын нэхэмжлэх, бараа материалын зарлагын баримтыг үндэслэн БТ-г хөтөлнө.
Үндэсний валютаар хийсэн борлуулатын дансны ажил гүйлгээ БТ-1-д, гадаад валютаархыг бүртгэнэ.
Олон дахин давтагдах нэг төрлийн ажил гүйлгээ байвал БТ-1 эсвэл БТ-2-ын хоосон багананд тухайн дансны нэр эсвэл кодоор бичнэ.
Энэ журналын “бусад” гэсэн хэсгийн 13-15-р багануудад борлуулалтын хөнгөлөлт болон буцаалт зэрэг бусад ажил гүйлгээг бүртгэнэ.
Борлуулалтын журналд бүртгэсэн авлагын дансаны ДТ гүйлгээ нь “Авлагын дансны дэлгэрэнгүй бүртгэл”-ийн ДТ баганын зохих дүнтэй тохирно.
Борлуулалтын журналын “дансны дебет” болон “дансны кредит” гэсэн баганын хөлийн дүнгээр холбогдох ерөнхий дансыг хөтөлнө. Харин “бусад” гэсэн хэсэгт бүртгэсэн дансны бичилтийг гүйлгээ бүрээр товчоолж холбогдох ерөнхий дансыг хөтөлнө.